حجه الاسلام دکتر محمد هادي عبد خدايي، در سخنراني افتتاحيه همايش بين المللي عدالت و اخلاق گفت: عدالت شاخص و معيار است براي اخلاق و اخلاق هم به منزله روح است براي عدالت و براي مديريت يک جامعه هر دو لازم مي باشد.

وي با بيان اينکه «عدالت آنچنان اهميت دارد که عدل الهي در مکتب تشيع در زمره اصول عقايد شمرده مي شود»، افزود: از سويي آنچنان فراگير است که سراسر هستي را فرا مي گيرد.از عدل تکويني که در آفرينش حاکم است تا عدالت تشريعي که در تمامي احکام به صورت يک اصل زيربنايي وجود دارد. عدل عملي هم مورد توجه و اهميت فراواني است. از عدالت خداوند درپاداش و کيفر تا عدالتي که بايد در امام معصوم و قاضي و امام جماعت و شاهد باشد.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اينکه گستره عدالت بسيار وسيع است، گفت: اين موضوع حتي شامل دشمنان هم مي شود،  همانطور که قرآن مجيد هم مي فرمايد «دشمني گروهي سبب نشود که شما عدالت نورزيد، عدالت بورزيد که به تقوا نزديک تر است ...»
 وي افزود: به پيروي از همين آيه مبارکه است که مي گويند در زمان امام رضا يک مسيحي وصيت کرده بود که اموال او ميان فقرا تقسيم شود، قاضي نيشابور آن را در ميان فقراي مسلمان تقسيم کرد. مامون در اينباره با امام رضا صحبت مي کند. حضرت فرمود به مامون گفت که دستور دهد که  معادل آن اموال و همان مقدار از بيت المال بردارند و صرف فقراء مجوسي کنند.
عبد خدايي با بيان اينکه اين آيه مي تواند بهترين زيربناي حقوق بين المللي و گوياي تعامل نظام اسلامي با سايرين باشد، افزود : استعمار گران بدانند که ما بر طبق عدالت اسلامي بر هيچ کس ظلم نمي کنيم هر چقدر هم قدرت داشته باشيم و هيچ وقت هم ظلم نمي پذيريم.
عبدخدايي در ادامه سخنان خود گفت: ديگر روزگار دوقطبي و يک قطبي در جهان گذشته است که برخي کشورها بخواهند خود را بر تمام جهان تحميل کنند. بلکه هر کشور بايد مستقل باشد و هر انساني با رعايت اصول انساني آزاد باشد. همانطور که امام علي فرموده اند: بنده ديگري مباش حال آنکه خداوند تو را آزاد آفريده است.
استاد دانشگاه جامعه المصطفي با بيان اينکه «اخلاق سازنده روح جامعه است  و تا آنجا اهميت دارد که رسول اکرم آن را هدف بعثت خويش فرموده»، خاطرنشان کرد: فرهنگ اخلاقي قرآني و اسلامي به ويژه مکتب عترت از اين جهت هم غني است که به صورت اعجاز مي درخشد و اين را مبالغه نمي کنيم و محققان مي دانند. وسعتي که درباره اخلاق در فرهنگ عترت وجود دارد در مکاتب ديگر وجود ندارد. اخلاقي که همراه عدالت باشد.
وي گفت: قرآن کريم هم هدف بعثت را قسط و عدالت معرفي مي کند و ديگري تعليم و تزکيه انسانها. ابن سينا هم راجع به هدف نخستين، در نمط نهم اشارات بحث ارزنده اي دارند.
اين استاد دانشگاه در ادامه گفت: به طور کلي براي مديرت جامعه هم عدالت و قانون لازم است و هم اخلاق و فرهنگ. در هر جامعه هم قانون و حقوق لازم است تا وظيفه هر کس مشخص شود و هم احسان و اخلاق لازم است تا سجاياي انساني در آن تبلور يابد.  شاخص هر دو عدالت است. اگر قانون نباشد جامعه به هرج  و مرج کشانده مي شود و اگر اخلاق نبايد ارزشهاي انساني به فراموشي سپرده مي شوند.
عبدخدايي با بيان اينکه « اخلاق به تنهايي سبب مي شود که افراد بدون تعهد حقوق ديگران را تضعيف کنند. بعضي تاکيد دارند بر بالا بردن فرهنگ، ولي عده اي فرهنگ بلد نيستند و اينجا بايد قانون وارد شود»، افزود: مثلا براي يک دزد حرفه اي و قاچاقچي الزامات قانوني نياز است. هميشه بايد بالا بردن سطح فرهنگي و اخلاقي همراه با محدوديتهاي قانوني انجام گيرد و الا با يکي بدون ديگري مديريت جامعه صحيح نخواهد شد.
وي با اشاره به اينکه يک بحث فلسفي و کلامي وجود دارد مبني بر اينکه چگونه عدالت و اخلاق با يکديگر جمع مي شوند، گفت:  لازمه عدالت اين است که هر چيزي در جاي خود قرار گيرد و لازمه رحمت و احسان اين است که پاداش بيشتر از عمل باشد و کيفر هم کمتر. در جواب مي توان گفت که پاداش بيشتر و يا کيفر کمتر منافاتي با عدالت ندارد و قابل جمع با عدالت مي باشد.
ولي پاداش کمتر و کيفر بيشتر يک عمل غير اخلاقي است. آنچنان که گفته مي شود عمل کردن به وعده لازم است ولي عمل کردن به وعيد ضرورت دارد. در قرآن نمونه هاي آن وجود دارد.
در اسلام هم ضوابط حقوقي وجود دارد و هم ارزشهاي اخلاقي که با يکديگر همراه شده اند: در قرآن کريم اجراي قصاص يک فريضه الهي است، يک کيفر است براي مجرم و باعث جلوگيري از جرمهاي ديگر هم مي شود. اما همين قرآن هم اجازه داده که قصاص تبديل به ديه شود. در اين دستور هم رعايت حق شده و هم توصيه به اخلاق. عدالت و اخلاق در کنار هم قرار گرفته است.
وي در نمونه ديگري از آيات قران در اين موضوع گفت: اسلام تاکيد فراواني بر قرض دادن بدون ربا دارد، و ثواب آن را بيشتر از صدقه مي داند. قران در اين زمينه گفته است که اگر بدهکار داشته باشد حق ندارد در پرداخت خود به طلبکار تاخير کند و در صورتي که نداشته باشد طلبکار موظف است به فرصت دادن. اين موضوع رو مقايسه کنيد با بانکداري امروزه که چقدر با خشونت انجام مي شود.
وي با اشاره  به اينکه در حقوق اسلامي شکلي وجود دارد که اگر انسان دقت کند شيفته مي شود، به نمونه ديگري در اين زمينه گفت: متارکه بين زن و شوهر نمونه ديگري است. گرچه طلاق مذموم ولي در برخي موارد ضروري است. قرآن هم مي فرمايد « و عاشروهن بالمعروف» و هم مي فرمايد « و تارکوهن بالمعروف ...».
عبدخدايي با اشاره به اينکه در معارف اسلامي  فرامين حقوقي بسيار مضبوط است اما در عين حال اخلاق در آن مي درخشد، گفت: به همراه آموزه هاي ديني، ما تقارن اخلاق و عدالت را در سيره پيامبر و اهل بيت ايشان مشاهده مي کنيم. در عين اينکه قانون مدار بوده اند ، مجسمه اخلاق هم بوده اند، از جمله امام رضا. امام از طرفي اهل بحث و مناظره بودند و مناظرات ايشان از جنبه ملي فراتر رفته و در سطح دنياي آن روز قرار گرفت.
وي در ادامه گفت: در همه مباحثات امام رضا همانطور که قرآن مي فرمايند «و جادلهم بالتي هي احسن»، اين موضوع بوده است. از ويژگي هاي آن حضرت گفت و گو به بهترين وجه بر مي شمارند. درباره او گفته اند که او «نه ظلم به احدي در گفتارش نمود و نه گفتار کسي را قطع کرد».
عبد خدايي با بيان اينکه «امام توصيه مي کند نسبت به مدارا کردن با مردم»، خاطرنشان کرد: ايشان بسيار متواضع و فروتن است با آن عظمت و شخصيت در کنار خدمه و افراد معمولي مي نشست و غذا مي خورد. وقتي به ايشان اين موضوع را مي گفتند، ايشان مي فرمودند همه ما فرزندان حضرت آدم هستيم.