سومين نشست همايش بين المللي «عدالت و اخلاق» با رياست دکتر سيدمحمد قاري سيد فاطمي و دکتر محمد شجاعيان

در ادامه نشستهاي علمي از اولين روز همايش بين المللي «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بيت» در دانشکده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه فردوسي مشهد پژوهشگران به ارائه مقالات خود پرداختند.

در ابتداي نشست سوم، حميد رضا طوسي، دکتري قرآن و علم (گرايش حقوق) به ارائه مقاله خود با عنوان « اصل کلي حسن نيت در اجراي معاهدات بين المللي: ارزش عدالت محور» پرداخت.

استاديار جامعه المصطفي (ص) العالميه، ضمن تبيين نسبت ميان ارزش و حقوق در نظام حقوق معاهدات، گفت: مسئله تعيين مضمون اصل کلي حسن نيت (يکي از اصول کلي حقوقي) در اين نظام فروکاسته شده است. زيرا با درج اين ارزش حقوقي در مستندات اين نظام حقوقي از يکسو و تفسير پوزيتويستي حاکم از مقررات آن از سوي ديگر، ناسازگاري روشني ميان نظريه و واقعيت حقوقي را موجب گشته است.
وي با بيان اين که «علاوه بر اين، دوگانگي بغرنجي در تعيين قلمرو حقوق و تعهدات دولت ها ناشي از ترديد در چگونگي تاثير گذاري اين ارزش حقوقي در قاعده وفاي به عهد (محوري ترين قاعده نظام حقوق معاهدات)مشاهده مي گردد»، افزود: در اين نوشتار با بهره بردن از آموزه هاي قرآني و با روش تفسير موضوعي برون قرآني (در شکل توسعه يافته آن) اثبات گرديد که اولا مفهوم ارزش «حسن نيت» ترجمان اصل «عدالت» است و ثانيا بنابر نظريه الهي، اين اصل در دو حوزه سنجش اعتبار قواعد نظام حقوق معاهدات و تعيين دامنه تعهدات و حقوق دولت ها تاثير گذار است. از نظر اهل بيت مي بايست توزيع مواهب ميان نسل‌هاي مختلف به صورتي برابر رخ دهد.

مرتضي مرتضوي کاخکي در ادامه نشست سوم از همايش بين المللي «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بيت» به ارائه مقاله «قلمرو و الگوي عدالت بين نسلي در انديشه اهل بيت عليهم السلام» پرداخت.

استاديار گروه علوم اقتصادي دانشگاه علوم اسلامي رضوي، با اشاره به اينکه هرچند نظريات عدالت به هنگام ترسيم مقتضيات عدالت، ناگزير نگاهشان به آينده است؛ بيان کرد: ولي عدالت بين نسلي مفهومي زاييده دنياي مدرن است. وي گفت: اين نظريات که واکنشي نظري به مسئله تخريب محيط‌ زيست، تخليه منابع طبيعي و تهديد حيات نسل‌هاي آتي هستند، مسائل جديدي را در ادبيات اقتصادي طرح کرده‌اند، که شامل قلمرو، الگو و معيار عدالت بين نسلي است.اين محقق با بيان اينکه «با توجه به مدرن بودن اين مفهوم، براي دستيابي به نظريه اسلامي در خصوص عدالت بين نسلي لازم است تا مباني و مسائل اين نظريات به‌خوبي مورد شناسايي قرار گيرد و آنگاه با جستجوي اين مؤلفه‌ها در ميراث اهل بيت نظريه اسلامي ارائه گردد»، افزود: به همين منظور در اين مقاله با استفاده از مطالعات کتابخانه‌اي و روش دکانستراکشن (بن فکني) مولفه هاي اصلي نظريات عدالت بين نسلي استخراج شده است و بر اساس آن سوالات پيش روي نظريات عدالت بين نسلي تبيين و در پرتوي آن تصويري از مفهوم عدالت بين نسلي ارائه داده ايم. مرتضوي کاخکي با اشاره به اينکه با جستجوي اين مولفه ها در ميراث اسلامي، نظر اهل بيت در خصوص عدالت بين نسلي را به دست آورديم، افزود: بر اين اساس از نظر اهل بيت در حوزه عدالت بين نسلي به‌منظور پاسداشت کرامت ذاتي انسان که هديه‌اي الهي است مي بايست توزيع مواهب ميان نسل‌هاي مختلف به صورتي برابر رخ دهد چرا که مواهب متعلق به همگان است و لذا همه نسل هاي آتي در منابع شريکند. وي بيان کرد: هدف اين نظريه در بعد عملي، ساختن جامعه‌اي بدون فقر در طول اعصار بوده و الگوي توصيه‌شده توسط آن مصرفي متعادل از منابع طبيعي به حد کفاف در نسل حاضر است.

سنگين‎کردن مفهوم امام، سبب سبک‎شدن خردگرايي اسماعيليان شد.

سيده سوزان انجم روز، دانشجوي دکتري اديان و عرفان تطبيقي، در همايش بين المللي «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بيت» به ارائه مقاله « عدل‎ الهي از ديدگاه شيعه دوازده‎امامي و اسماعيليه» پرداخت.

دانشجوي دانشگاه تهران با اشاره به اينکه برخي از تعاليم فلسفي قرآن، دربارۀ خداوند و صفات اوست.، گفت: شيعه، عدل را به ‎مثابه يکي از صفات خداوند، در رديف اصول دين قرار داده است؛ زيرا در مساله عدل بود که شيعيانِ عقل‎گرا همواره با اهل‎سنّت اختلاف‎نظر داشته‎اند.

وي با طرح اين سوال که «آيا عدل الاهي در ميان فرقه‎هاي مختلف شيعه از جايگاه يکساني برخوردار است؟ » افزود: عدل، در آثار انديشمندان دوازده‎امامي در سطوح مختلف مورد بررسي است؛ اما در آثار اسماعيليان بسيار گذرا و تلويحي بوده است. اين محقق درباره مقاله خود گفت: در اين بررسيِ تطبيقي کوشش برآن است تا جايگاه عدل الهي و مباحث پيرامون آن همچون رابطه حّسن و قبح عقلي و عدل خداوند، در شيعه دوازده‎امامي و اسماعيلي از منظر انديشمندان تأثيرگذار هر يک شناسايي و تحليل شود.

وي با اشاره به اينکه با توجه ‎به قابليت عقلاني شيعه، از دل بحث جبر و اختيار، مسئله عدل خداوند بيرون مي‎آيد، افزود: اين موضوع به اين دليل است که همبستگي مستقيمي ميان باور به اختيار و عدل از يک‎سو و اعتقاد به جبر و نفي عدل از سوي ديگر وجود دارد. انجم روز، با بيان اينکه «از چشم‎اندازي تاريخي، از دوران اسماعيليه فاطمي که بر جايگاه امام مبالغه شد تا اسماعيليه الموت، سنگين‎کردن مفهوم امام، سبب سبک‎شدن خردگرايي اسماعيليان شد»، افزود: در اين دوره از حُسن و قُبح عقلي دور شده و بنابراين کمتر به عدل الهي پرداخته‎اند. وي اظهار داشت: اسماعيليه تحت‎تأثير دو عامل اصلي «وجه ضدتعقليِ اصل تعليم» و «پيوند با تصوّف» تاکيد بيش از اندازه‎اي بر جايگاه امام در نظام آفرينش، در تعليم و هدايت، در مسايل سياسي و اجتماعي، در تأويل و تفسير شريعت، در عصمت و قائم‎القيامه‎بودن او دارند.

انجم روز با اشاره به يافته هاي تحقيق خود، بيان کرد: از مهم‎ترين يافته‎هاي اين پژوهش اين است که به‎جهت همين مبالغه در اصل «تعليم» از امام و نيز تأثيرپذيري از «تصوّف» در دوران‎هايي خاص، اسماعيليه متمايل ‎به حسن و قبح شرعي شده و از آموزه‎هاي اساسي شيعه دوازده‎امامي مبني بر اصالت عدل، حرمت عقل و شخصيت آزاد انسان دور افتاده است.

«عدالت اقتصادي» از آرمانهاي مهم بشري و از اهداف مهم پيامبران الهي است

جواد ارباب دانشجوي پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در سومين نشست همايش بين المللي «عدالت و اخلاق در مکتب اهل بيت» به ارائه مقاله خود با عنوان «رهيافت هايي از قرآن کريم در حوزه عدالت اقتصادي» پرداخت.

دانشجوي دکتري اقتصاد اسلامي پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، با اشاره به اينکه عدالت به عنوان يکي از آرمان هاي مهم بشري و يکي از اهداف مهم پيامبران الهي، داراي حوزه هاي متنوعي است، گفت: عدالت اقتصادي نقش و سهم به سزايي را در آن به خود اختصاص داده است.
وي با بيان اينکه «يکي از موهبت هاي قرآن کريم براي ارائه برنامه جامع سعادت بشري، معرفي و تبيين اين عنصر راهبردي در حيات بشري است»، افزود: مقاله حاضر پس از بيان مفهوم رايج «عدالت اقتصادي» و معرفي ديدگاه هاي برخي از مکاتب و نحله ها به آن، به باز خواني «عدالت اقتصادي» از ديدگاه قرآن کريم اهتمام مي ورزد. ارباب با اشاره به محتواي مقاله خود، خاطرنشان کرد: اين مقاله علاوه بر بيان مفهوم عدالت اقتصادي از ديدگاه قرآن کريم، به تشريح مسائل جانبي و تبعي آن در حوزه نظر و عمل همچون مسئوليت اجرا، رابطه آن با مفاهيمي چون مصلحت، نابرابري، چگونگي برخورداري از امکانات اوليه، منشأ ايجاد حقوق و مثبت يا منفي بودن حقوق مي پردازد.

در پايان نشست سوم از همايش بين المللي «عدالت و اخلاق» حضار به بحث و گفتگو پيرامون مقالات ارائه شده در جلسه پرداختند.